Burun Tıkanıklığı Neden Olur ve Nasıl Tedavi Edilir?

Burun Tıkanıklığı Neden Olur?

Burun tıkanıklığı nedenleri çok çeşitlidir. En sık gördüğümüz burun tıkanıklığı nedenleri (sebepleri) soğuk algınlığı (nezle) ve griptir. Bunlardaki burun tıkanıklığı boğaz ağrısı veya yanması ile birliktedir. Nezle-gripte ve mevsimsel alerjide olan tıkanıklık çoğu kez geçicidir. Gribal durumlarda ve basit alerjide Aile Hekimleri, Dahiliye Uzmanları veya KBB burun tıkanıklığı tedavisi yapabilir. Dirençli vakaların alerjik burun tıkanıklığı tedavisini Alerji Uzmanlarının ele alması daha doğru olur.

Esas sıkıntı veren burun tıkanıklığı belirtileri, kronik burun tıkanıklığı nedenleriyle ilgili olanlardır. Sürekli burun tıkanıklığı nedenleri erişkinlerde genellikle anatomik bozukluklar, kronik rinit veya sinüzit hastalığıdır. Sinüzitteki burun tıkanıklığı baş ağrısı da yapabilir ama şart değildir. Kronik sinüzit için özel hazırladığım sayfamda linke tıklayarak detaylı bilgi faydalanabilirsiniz. Burun içi anatomik bozukluklara ve rinitlere aşağıda ara başlıklar altında değineceğim.

Burun tıkanıklığı nedenleri çocuklarda ve bebeklerde de değişir. Her yaş grubuna ait farklı olasılıklar karşımıza çıkar. Bebeklerde burun tıkanıklığı nedenleri arasında gelişimsel bozuklukları düşünmek lazım. Doğduğu andan itibaren tıkalıysa, burun arka bölümü kapalı olarak doğmuş olabilir. Buna “koanal atrezi” deriz. Çocuk yaşlarda daha çok alerji veya geniz eti büyümesi görürüz. Okula başlayan çocuklar sık hasta oluyorlar. Enfeksiyonlar başlı başına tıkanmaya neden olur; ayrıca geniz eti büyümesine yol açabilir. Uzun süren durumlarda çocuk sinüzitleri olabileceği de unutulmamalıdır. Bu koşulları ve buruna sokulan yabancı cisimleri endoskopik burun muayenesinde görerek teşhis edebiliriz.

Geçmeyen Burun Tıkanıklığı Nedenleri

Burada çoğu kez ilk akla gelen “burun eğriliği” yani deviasyondur. Oysa ki tıkanıklıkla başvuran hastaların çoğunda eğriliklerin fazla bir önemi olmuyor. Aslında burun orta pasajını engelleyen bozukluklar ve mukoza hastalıkları daha ön plandadır. “Burun tıkanıklığı nasıl geçer?“ diye merak edenlerin önce burundaki bazı temel yapıları bilmesi gerekir. Burun anatomisini anlamanız için aşağıdaki görseli hazırladım.

Bu görselin tüm hakları Dr. Atilla Şengör’e aittir.

Burun tıkanıklığı için bilinmesi gereken anatomik yapılar

Ön: Yüzün karşıdan görünüşü. Yüzün derininde burun içi yapılar ve sinüslerin komşulukları. Yan: Burun boşluğunun iç yandan görünüşü; burun ucunun tamamı kıkırdak, mukoza ve cilt yapılı olduğu için transparan görünümde. *Alt konka (alt burun eti), Orta konka (orta burun eti), *Septum (burun orta bölümü), *Unsinat proses, Küçük hilal: Orta meatus (orta burun pasajı), Büyük hilal: Alt meatus (alt burun pasajı), ES: Etmoit sinüs (göz arası sinüsler), MS: Maksiller sinüs (yanak sinüsü), SS: Sfenoid sinüs, FS: Frontal sinüs (alın sinüsü).

Burun içindeki tüm yapıları ve sinüsleri kaplayan, pembe renkte bir doku vardır. Buna “mukoza örtüsü” deriz. Burnun işleyişinden sorumludur ve organ niteliğindeki en önemli yapısıdır. Alınan soluk havasının ısıtılması, nemlenmesi ve temizlenmesi mukoza sayesinde olur. Burun sorunu olanların boğaz, kulak ve akciğer sağlığının bozulması bu yüzdendir.

Basitleştirmek için anatomik bozuklukları ve mukoza hastalıklarını sırayla inceleyelim. Anatomik bozukluklar burun içinin kıkırdak ve kemik yapılarıyla ilişkilidir. Bunların bazıları doğuştan, çoğu gelişim sırasında, birazı da sonradan olabilir.

Burun içinde olabilecek temel anatomik bozukluklar

Septum deviasyonu – Burun orta bölümünün eğriliği (kıkırdak ve/veya kemik)
Konka hipertrofisi – Burun eti büyümesi (alt ve orta konkalar)
Septal konka hipertrofisi -Burun orta bölümünün yukarı mukozasının kalın olması
Koana atrezisi – Burun arka çıkışının kapalı olması
Orta meatus sorunları
Paradoksik orta konka – Ters kavisli orta konka
Konka bülloza -İçi havayla dolu orta konka
Unsinat proses anomalileri – Sinüs kanalını oluştuarn kemiğe ait farklılıklar
Medialize unsinat proses
Bilobe unsinat proses
Pnömatize unsinat proses
Septal spin – Burun eğriliğinin orta burun pasajına girmesi

Burun eğriliği ve burun eti büyümesi için detaylı bilgiye, bu linklere tıklayarak ulaşabilirsiniz. Orta meatus sorunlarını, tıkanıklık şikayeti ile başvuran hastalarımda birinci sırada görüyorum. Doktor doktor gezenlerin, ameliyat olup da düzelmeyen hastaların çoğu bunlardır. Bu benim görüşümdür; her hekimin deneyimi farklıdır.

Burnun içindeki tüm kıkırdak ve kemik yapıları örten/kaplayan mukozadan bahsetmiştim. Dolayısıyla bir tıkanıklık söz konusu ise bu dokunun sağlığını da değerlendirmek gerekir. Basit nezle ve grip gibi infeksiyonlar dahil mukoza sağlığını etkileyen onlarca koşul vardır. Ama burada uzun süreli yani müzmin, diğer bir deyişle kronik rinitlerle ilişkili durumları sıralayalım.

Kronik rinitler (mukoza hastalıkları)

Alerjik rinit
Uzamış akut infeksiyonlar sonrasında görülen rinit
Kronik sinüzite bağlı rinit (Detaylı bilgi için linke tıklayınız.)
Diğer kronik infeksiyonlar (atipik bakteri veya mantarlar)
İnflamatuvar hastalıklardaki rinitler
Beslenme bozukluğu
Rinitis medikamentoza (ilaçlara bağlı meydana gelen rinit)
Vazomotor rinit
Hamilelik nezlesi
Diğer Hormonal durumlar
Rhinitis sicca (atrofik rinit)
Sigara kullanımı
Diğer tahriş edici gaz ve maddeler
Burun karıştırma ve yabancı maddelerle temas
Romatizmal hastalıklar
Genetik bazı hastalıklar

Kronik burun tıkanıklığı tedavisi nasıldır veya burun tıkanıklığı nasıl geçer diye araştıran çok hasta vardır. Görüldüğü üzere hastalıklar o kadar çok çeşitli ki… Anatomik bozukluklar kadar kronik rinitlerin de her biri ayrı ayrı nefes almayı güçleştiriyor. Üstelik bazı kişilerde birden fazla durum bir arada bulunabilir. Orta meatus problemleri ve mukoza hastalıkları geceleri burun tıkanıklığı nedenlerinin başında gelir. Bunların ikisi de benim pratiğimde en sık karşılaştığım tıkanıklık sebepleridir. Tedaviler her zaman sebebe yönelik yapılmalıdır.

Burun Tıkanıklığı Muayenesi

Yukarıda burun içerisinde bulunan bazı yapıların eğriliği, büyüklüğü, şişmesi ya da sonradan büyümesinden bahsettim. Vurgulamak gerekirse “septum deviasyonu”, burundaki kemik ve kıkırdak yapılı orta bölümün eğri olmasıdır. “Konka hipertofisi” burun etlerinin büyümüş olmasını ifade eder. Çocuk hastalarda karşılaştığımız “geniz eti büyümesi”, burun boşluğunun arka bölümünü engellediğinde tıkanıklık yapar. Geniz eti ve burun eti birbirinden farklı durumlardır, karıştırmamak gerekir. Tüm burun içi yapıları kaplayan mukoza örtüsünün kalınlaşmasına yol açan hastalıkları da gördük. Alerjik nezle ve sinüzit gibi hastalıklardan bahsettik. Bunlarla ilişkili “polip” dediğimiz doku oluşumları dahi burun boşluğuna sarkarak tıkanıklığa neden olabilir. Nadir görülen, ancak ayrıcalıklı olarak ele alınması gereken iyi veya kötü huylu tümörler de olabilir. Hatta iklim koşulları, hormonal durumlar, beslenme tipi, sistemik hastalıklar, çeşitli ilaçlar ve spreylerin kullanımları da hastanın nefes sorunlarında pay sahibi olabilirler.

Boğucu gelen bu kadar çok olasılığı ayırt etmek için kullandığımız, yüz güldüren bazı araçlarımız var. Günümüzde ince endoskoplarla burun içerisine detaylı bir şekilde bakabiliyor, tıkanıklığının nedenini doğrudan görebiliyoruz. Şengör KBB’de burun muayenesini 2,7 mm çapındaki ince endoskopla yapıyorum. Ayrıca görüşme sırasında hastadan aldığımız bilgiler de çok önemlidir. Mukoza hastalıkları ile ilişkili sistemik koşullar ve alışkanlıkları saptamamızı sağlar. Gerektiğinde bazı testler yaparız; bunların sonuçları ile hastayı takip ederiz. Endoskopik takiplerdeki gelişmelere göre gerekli görebileceğimiz tomografilerle hastamızdaki anatomik bozuklukları her yönüyle tanımlayabiliyoruz. Hep “Burun tıkanıklığı için sprey mi yoksa burun tıkanıklığı lazer tedavisi ile mi düzelir?” diye soruluyor. Oysa burun tıkanıklığı nedenleri ne iyi gelir, hangi tedaviyi yapacağız; bunları hep teşhise göre belirliyoruz. Yani hedefe yönelik tedavi yapıyoruz.

Burun tıkanıklığı tedavisi nasıldır?

Burun tıkanıklığı açmak için ilk aşamada doğal tuzlu spreyler ve buhar solunuma faydalıdır. Tuzlu su spreyleri, burun mukozasını nemlendirerek tıkanıklığı azaltabilir. Buhar inhalasyonu yapmak, burun pasajlarını açabilir. Sıcak suya birkaç damla mentol yağı eklenebilir. Ayrıca, burun tıkanıklığı ilaçları, semptomları hafifletmek için sıkça kullanılır. Soğuk algınlığında ve hafif alerjide kısa süreli spreyler ve antihistaminikler kullanılabilir. Alerjiye neden olan maddelerden uzak durulması da belirtileri azaltabilir. Sigara kullanımının bırakılması, içilen ortamlardan uzak durulması iyi olur.

Ancak tıkanıklık bunlarla geçmiyorsa hastayı bir hekimin görmesi gerekir. Burun tıkanıklığı nasıl olur, burun tıkanıklığı baş ağrısı yapar mı diye soranlar olur. Yapabilir; hatta çoğu kez sık hastalanmaların da sebebidir. Boğaz kuruluğu ve kronik farenjit ile de ilişkilidir. Gece burun tıkanıklığı nedenleri horlamaya, uykusuzluğa, yorgunluğa ve performans düşüklüğüne dahi yol açabilir. Daha ağız ve diş sağlığı etkilenebilir; tıkanıklığın pek çok sistem üzerine olumsuz etkisi vardır. Bunlardan kurtulmak için bir KBB Uzmanının teşhis koyması ve tedaviyi belirlemesi gerekir.

Ciddi bir anatomik bozukluk yoksa, çoğu mukoza hastalığını ilaçlarla tedavi ediyoruz. Mukozayı yatıştıran ve şişmeleri azaltan ilaçlar vardır. Steroidli spreyler ve burun yıkama solüsyonları oldukça etkilidir. Tıkanıklığın şiddetine göre bazı haplardan da faydalanılabilir. Hastalığın ne olduğuna bağlı olarak önerdiğimiz ilaçlar ile bunların süreleri kişiden kişiye farklılık gösterir. Tedavi süresi düzenli kontrollere/takiplere dayanarak belirlenir; bu durum çok önemlidir. Ayrıca her ilaç herkeste kullanılmaz. Örnek vermek gerekirse, enfeksiyon sırasında yıkama ve steroid kullanılması hastalığı şiddetlendirebilir. Bazı haplar kalp ve tansiyon haplarında tehlike yaratır. Bu örnekler çeşitlendirilebilir.

Mevcut sistemik hastalıkların, beslenmenin ve hormonal durumların da ilgili branşlarca düzeltilmesi gerekir. Şiddetli Alerjik rinit hastalarının Alerji Uzmanları tarafından takip ve tedavi edilmesi gerekir.

Verdiğimiz tedavilerin sonuçlarını, aynı teşhis sırasında olduğu gibi yine endoskopla görebiliyoruz. Hasta iyileşmiş hissediyorsa, bunu endoskopla da görmemiz gerekir. Yoksa hastanın iyileştiğini zannedip, kendi kendine tedaviyi erken bırakması bazen yeterli olmaz. Şengör KBB’de hastalarımızı en az 1,5-2 ay takip ederiz. Ameliyatlı seçenekleri, ancak bu sürecin sonunda, ilaçlarla düzelmeyen hastalarda değerlendiririz.

Burun Tıkanıklığı Ameliyatı Nedir?

Burun tıkanıklığı için yapılan ameliyatların çeşitliliği kafa karıştırıcı olabiliyor. Üstelik bir hastaya bir başka doktor tamamen farklı bir ameliyat önerebiliyor. Bu durum teşhis, yaklaşım, deneyim ve eldeki donanımla ilişkilidir.

Burun tıkanıklığı ameliyatında burun işleyişini koruyarak, etkin ve kalıcı sonuç veren yöntemler kullanılmalıdır. Ayrıca ameliyat sürecinin konforunu sağlamak ve masrafları da düşük tutmak gerekir. Bunun için önce ilaç tedavisi yaptıktan sonra, gelinen en iyi halde planlama yapıyoruz. Bu şekilde hastalıkları ve müdahaleyi sınırlayabiliriz. Böylelikle riskler de azalıyor. Bu aşamada, soluk havasının geçişi nerede sıkıntılıysa oraya, kişiye özel bir ameliyat planlıyoruz. Diğer bir deyişle herkesi, her hastalığı kapsayan tek bir tedavi yoktur.

Bu görselin tüm hakları Dr. Atilla Şengör’e aittir.

Burun tıkanıklığında etkilenen hava kanalları

Yan: Burun tek tarafına ait hava kanallarının yandan görünüşü. Ön: Burun içi pasajların ve kıvrımların karşıdan görünüşü. Görüldüğü üzere burun içinde düz bir yapı yoktur.

Sonuca ulaşmak için birden fazla yol olabilir. Örneğin deviasyonu olan bir hastada burun tıkanıklığı tedavisinde lazerli çözüm sunulabilir. Eğriliğe hiç dokunmadan, burun etlerini Holmium lazerle küçültmek oldukça konforlu ve etkin bir tedavi olabilir. Burna giren havanın hissedildiği özel alanlar olan orta meatuslara havanın ulaşması çoğu kez yeterlidir. “Burun tıkanıklığı ameliyatı” denildiğinde, hava geçişini arttırmak için yapılabilecek uygulamaların tümü tanımlanabilir. Burun tıkanıklığı horlama tedavisinde de önemlidir. Ama horlamanın başka sebepleri de vardır. Bunun için linke tıklayarak konuyla ilgili sayfamı okuyabilirsiniz.

Tıkanıklık sebebine yönelik yapılan burun ameliyatları:

Deviasyon (burun kemik-kıkırdak eğriliği) – Deviasyon ameliyatı (septoplasti)
Konka hipertrofisi (burun eti büyümesi) – Burun eti küçültülmesi (endoskopik konka redüksiyonu) ve/veya Konka shaving (traşlama)
Konka Bülloza (orta burun etinin içinde hava olması) – Konka bülloza plastiği
Kronik sinüzit (müzmin sinüs sorunları) / Polipli Sinüzitler – Sinüzit ameliyatı (endoskopik sinüs cerrahisi)
Adenoid hipertrofi (geniz eti büyümesi) – Adenoidektomi (geniz eti alınması)

Bu operasyonlarla ilgili sayfalarımda detaylı bilgi bulabilirsiniz.