Tükürük bezi taşı tedavisi olanların yorumları, yapılan operasyona ve sonucuna göre değişiyor. Temelde üç tedavi yöntemi var. Tükürük bezi taşları sialendoskopi olmayan koşullarda, ağız içinden yapılan kesilerle çıkartılmaya çalışılıyor. Bu mümkün olmazsa bezin ameliyatla çıkartılması dahi öneriliyor. Hastanın sorunu çözüldüyse, hastalığı iyileşti ise, bezini kaybetmiş olsa bile yorumu olumlu olabilir. Oysa sialendoskopi ile bezi değil, taşı çıkartıyoruz; hatta bezin kanalını dahi koruyoruz. Bu sonuncu yöntem de artık yeni sayılmaz; ülkemizde 2004 yılından beri uyguluyorum. Ancak günümüzün “minimal invazif” konseptine en uygunu bu. Zira günümüzde taşı çıkartmak için tükürük bezi ameliyatı gerektirmeyen organ koruyucu tedaviler var.
Aşağıda, bugüne kadar yaptığım bini aşkın sialendoskopi operasyonu arasından seçtiğim çeşitli tükürük bezi taşı çıkarma ve kırma vakaları yer alıyor. Taşın büyüklüğüne, konumuna, çıkarıldığı ya da kırıldığı süreye, operasyonun zorluk derecesine göre farklı vakalar seçmeye çalıştım.
1.Örnek Vaka
Parotis Bezi Taşı
Bu hastada 1 aydır yanağında şişme varmış. Dişle ilgili olabilir diye önce bir Diş Hekimine başvurmuş. Sol yanaktaki tükürük bezinde (parotis) bir tıkanıklık olduğu belirlenmiş. Parotis bezi taşından şüphelenilmiş ve sialendoskopik tedavi için bana yönlendirilmiş. Ultrasonografisinde 7,3 mm uzunluğunda, ince bir parotis bezi taşı saptadık. Taşını çıkartmak için kararlaştırdığımız gün geldi. Sialendoskopla girdiğimde, kanal ağzına 3,5 cm mesafede, tükürük bezi kanalı adeta iğne ucu kadar daralmıştı (pinhole stenoz).
Çok dirençli bir darlıktı; araçları eğme pahasına önce bu darlığı genişlettim. Zira taşı çıkartmak için bu alandan 1,6 mm çaplı sialendoskobumu geçirmem gerekiyordu. Yalnız bu aşama 1,5 saat sürdü. Sonunda darlığı geçtim ve parotis bezi taşına ulaştım; çıkartması nispeten kolay oldu. Taş yumuşak olduğu için forsepsle (tutucu araç) dahi parçalanıyordu. Bu parçaları darlık bölgesinden çekip çıkarttım. Ama son aşamaya kadar vakanın başarıya ulaşıp ulaşmayacağı belli değildi. Neredeyse hastaya ve Trakya Üniversitesi’nden izlemeye gelmiş meslektaşıma mahçup oluyordum. Bezdeki uç/ince dalları kontrol ettim; tüm taş parçaları temizlenmişti. Genişlettiğim kanal darlığı tekrar kapanmasın diye ek bir uygulama daha yaptım. Kanal içerisine, 1 hafta sonra almak üzere bir stent yerleştirdim.
Bu tip durumları önceden bilmek pek mümkün değil; ancak sialendoskopi sırasında görüyoruz. Bu yüzden sialendoskopiyi önce bir teşhis yöntemi olarak düşünmek gerek. Kanalın içini, taşı, darlığı vs. ulaşıldığını gördükten sonra çalışmaya başlıyoruz. Görmeden, başarı üzerine kesin konuşmak olanaklı ve doğru değil. Hastalara belirli oranlar verebiliyorum; örneğin bir taşa sialendoskopla ulaşma olasılığı %80-85’tir. Ama sialendoskopi olmadan böyle bir taşı çıkartmak da olanaklı değildir. Ele gelmeyen parotis bezi taşları ve kanaldaki darlık başka türlü bir müdahaleye izin vermez. Sialendoskopi olmadan bu hastaya ancak parotidektomi ile bezinin alınması önerilebilirdi. Neyse ki sialendoskopiyle, deneyim, eksiksiz donanım ve çaba ile bu tip durumların çoğu kez üstesinden gelebiliyoruz. #parotidektomi ameliyatından bu hastayı da kurtarabildiğimize çok sevindik.
2. Örnek Vaka
Tükürük bezi taşı tek parça
Bu hastamız 31 yaşında erkek hasta. 15 gündür sağ çene altı şişmeleri oluyormuş. Taşın uzunluğu dikkate alındığında, 5 milimetrelik bir taş yaklaşık 5 senede büyür. Daha önce belirti vermemesi ilgi çekici. Yakın zamanda kanalda ilerlemiş ve en dar yer olan çıkış bölümünde takılmış olabilir. Şişmeleri bu nedenle yeni başlamış olmalı. Resmini gördüğünüz tükürük bezi taşı, kanal ağzına/çıkışına 0,5 cm mesafede sıkışmıştı. Operasyonu sırasında kanal ağzını hafifçe genişlettikten sonra birkaç milimetrelik küçük bir mukoza kesisi yaptım. Sonra da bir forsepsle tutarak tükürük bezi taşını çıkarma işlemini gerçekleştirdim.
Ardından sialendoskopla kanal girdim; kanal sisteminin gerisinin biraz genişlemiş olduğunu gördüm. Burada birikmiş olan yoğunlaşmış salgılar vardı; bunlara mukus tıkaçları diyoruz. Bunları yıkayarak temizledim ve başka taş var mı diye kanalın ince dallarına kadar kontrol ettim. Ardından kanal ağzını onarma çalışması ile (sialodokoplasti) yeniden oluşturdum. Bunu, kanal güzel iyileşsin, daralmasın; gelecekte oluşabilecek tortular taşlaşmasın, buradan dökülsün diye yapıyorum. Bunu garantilemek için 7 ila 10 gün kalacak ince bir plastik tüpü (stent) kanala yerleştirdim.
Kanal Kesileri Ne Zaman Yapılmalıdır?
Kanal ağzına çok yakın ve 3 milimetreden daha büyük taşlar ağız içi kesilerle de çıkartılabilir. Kısa mesafelerde sialendoskopla tükürük bezi çıkarma çalışması yapılamayabilir. Eğer zorlanırsa kanal girişini yaralanabilir. Kanal kesisi yapılırsa, sonra mutlaka kanalın onarımı da yapılmalıdır. Yoksa, kesi yapılarak bırakıldığında kanal daralabilir veya kapanabilir.
Kanal kesileri, gerektiğinde sialendoskopi ile beraber kullandığımız yöntemlerden biridir. Bunun sialendoskopi eşliğinde yapılması konusunu vurgulamak gerekir. Sialendoskop olmayan koşullarda geride kalmış taşlar görüyoruz. Böyle hastalarda tükürük bezi şişmeleri devam edebiliyor; sorunları çözümlenmemiş oluyor. Kanal kesisi yapıldığı halde onarım yapılmadığında da durum sıkıntılı oluyor. Bu vakalarda kanal daralırsa veya yapışırsa sialendoskopla tedavi şansı zorlaşıyor. Hele kanal tahrip olmuşsa bazen mümkün olmuyor.
Bir hafta sonraki kontrolünde kanaldan salgı gelişi çok iyi ve güzel iyileşmiş olduğu için stenti aldım. Hastanın tükürük bezi taşını çıkarmış, kanalın işlerliğini korumuş ve taşın tekrarlamaması için önlemleri almış olduk.
3. Örnek Vaka
Tükürük Bezi Taşları
Kırma Gerektiren ve Gerektirmeyen Tükürük Bezi Taşları
Tükürük bezlerinde taş olabildiğini ve bunun sıkıntılı durumlara yol açabildiğini öğrendiğinde çoğu insan şaşırır. Böbrek taşlarını, safra kesesi ve diş taşlarını daha önce duymuşlardır, fakat “tükürük bezinde de taş olur mu ki” diye düşünürler. Az su içilmesi, sigara kullanılması ve yeterli sebze yenmemesi, tükürük bezinde taş oluşumunu kolaylaştırıyor…
Resim açıklaması:
Birinci resimde, yanak içinde ele gelen büyük bir parotis bezi taşı, sialendoskopi rehberliğinde ağız içi yaklaşımla çıkartılmıştır.
İkinci resimde dil kökünde ele gelen, yüzeye yakın büyük bir taş kesi ile çıkartılmış, kanaldaki diğer taşlara ancak sialendoskopla ulaşılabilmiş ve biri kırma yapılarak çıkartılmıştır.
Üçüncü resimde ise ele gelmeyen, neredeyse 3 santimetrelik bez içi bir taşın tamamı sialendoskopik taş kırma yapılarak çıkartılabilmiştir. Sialendoskopi, pnömatik taş kırma ve ağız içi cerrahi uygulamaların birlikte kullanılmasıyla, tükürük bezi taşlarının çıkartılmasında, 20 senenin sonunda, başarının 94%’lere yükseldiğini söyleyebilirim.
Tükürük Bezi Taşı Tedavisi hakkında detaylı bilgi için tıklayınız.
